ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?

Bu çocuk bu kadar yalanı nereden öğrendi?

Birçok aile çocuğum sürekli yalan söylüyor, bir şeyler uyduruyor ve bizi kandırmaya çalışıyor gibi ifadeler kullarak yakınabilir. Bu konuda bir yakınmanın ötesinde çocuğum ileride de mi yalancı olacak endişesi yaşayabilir. Ancak yalan aslında çocuklar için bildiğimizden biraz daha farklıdır.

ÇOCUĞUN YALAN SÖYLEMESİ NE ZAMAN DOĞALDIR?

Çocuk yalan söylemeyi sözleri ile yapabileceği gibi, gözlerini kaçırarak veya susarak da yapabilir. Çocuklarda yalan 5-6 yaşlarına kadar endişenilmemesi gereken bir durumdur. Çünkü çocuklar çok geniş bir hayal dünyasına sahiptir. Özellikle 3-4 yaşlarında hayal dünyasında inanılmaz hikayeler oluşturabilir. Çevresini keşfetme arzusu ile gördüğü her detay dikkatini çeker ve bu detaylarını hayali hikayelerinde kullanır. Babaa bugün arkadaşım geldi ve bana onunla havuç yemezsem küseceğini söyledi diyebilir. Aslında arkadaşı gelmemiştir. İzlediği bir çizgifilm de gördüğü bir yaşantı üzerine bunu oldukça süsleyip kendi yaşantısı gibi anlatabilir. Bu yüzden 5-6 yaşlarına kadar çocukların söyledikleri yalanlarda olumsuz hiçbir girişimde bulunulmamalıdır.

Çocukların 5-6 yaşlarına kadar yalan söylemelerinin bir sebebi de hayali arkadaşları olabilir. Özellikle hiç kardeşi olmayan veya kendisi ile yaş farkı fazla bir kardeşe sahip olan çocuklar oyun oynacakları bir arkadaş ister. Bu arkadaşı da kendi zihinlerinde yaratırlar. Bu arkadaşlarını o kadar çok benimserler ki kendilerinin  bir isteği olduğunda anne ve babasına sanki arkadaşı istemiş gibi anlatırlar. Bu arkadaş aslında anne ve baba arasındaki bir iletişim yoludur. Çocuk her zaman oyun ile iletişim kurmayı daha çok tercih eder.

ÇOCUKLAR YALAN SÖYLEMEYİ NASIL ÖĞRENİR?

Çocuk 5-6 yaşlarından sonra da yalan söylemeye devam ediyorsa artık önlem alınması gereken bir sorun haline gelmeye başlar. Çocuk ilk olarak yalanı 5 yaşına kadar ürettiği hayali dünyası ile öğrenir. Bu zararlı bir yalan olmasa da çocuğun yalanla tanıştığı ilk adımdır. Çocuk ikinci olarak yalanı aile ve arkadaşları arasında gözlemleyerek öğrenir. Arkadaşları ile evlerinin uzağında oyun oynayan çocuk anneleri tarafından neredeydiniz sorusuna doğru cevap verdiğinde arkadaşları tarafından dışlanabilir. Bu dışlanma korkusunu bir daha yaşamamak adına yalan söylemeye başlar ve zamanla yalan söyledikçe sevildiğini düşünür. Bu düşünce yalanın faydalı bir davranış olduğu fikrine sahip olmasına neden olur ve yalan hayatında yer edinir.

Aynı şekilde çocuk anne ve babasını da gözlemleyerek yalanı öğrenir. Anne ve babanın birbirleri arasındaki iletişim ve çocuklarına tutumu çok önemlidir. Eşiniz ile ailenizin arası çok iyi olmayabilir. Bu yüzden eşiniz aileniz ile görüştüğünüzde size tepki verebilir. Siz de tepki görmemek için gizli gizli konuştuktan sonra çocuğunuza sakın babana söyleme diyebilirsiniz. Çocuk bu davranışınızdan sonra yalan söylemenin kendisini zor durumlardan kurtardığı fikrine sahip olur. Çocuğunuza karşı baskıcı bir tutum sergilemeniz de yalan söylemesine sebep olur. Örneğin çocuğunuz evdeki bir bardağı yere düşürerek kırdı ve korktuğu için çöpe atarak sakladı. Kırıkları çöpte gördükten sonra çocuğunuza sen mi kırdın bunu diyerek bağırdığınızda korkacak ve yalan söylemek isteyecektir. Çünkü yalan korktuğu şeylerden onu koruyan bir kahraman olmaya başlar.

Çocuklar kıskançlık duygusuna sahip oldukları zamanda yalan söyleyebilir. Kardeşi olan 9 yaşındaki bir çocuk anne ve babasının artık kendisini sevmeyeceğini düşünerek kardeşini kıskanabilir. Bu yüzden bilinçli bir şekilde eşyalara zarar verir ve bu zararı kardeşinin yaptığını söyler.

Özetle söyleyebiliriz ki çocuklar ailesini gözlemleyerek ve dışlanma, kıskançlık, yetersizlik, aşağılanma, suçluluk gibi duyguların etkisinde kalarak yalanı hayatının bir parçası haline getirebilir.

ÇOCUKLARDA YALAN İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?

Çocuklarda yalan söyleme sorununun aşılması ile ilgili tek bir çözüm yolu sunmak sağlıklı bir yaklaşım değildir. Bunun sebebi detaylı bir şekilde gördüğünüz üzere yalan söylemenin birçok sebepten kaynaklanıyor olabileceğidir. Bu nedenler belirlendiğinde ve çözüldüğünde çocukta yalan söylemekte doğal olarak ortadan kalkacaktır. Örneğin ailesi tarafından suçlanacağını hissederek yalan söyleyen bir çocuğa karşı tutumunuzu düzeltmediğiniz taktirde çocuk yalan söylemeye devam edecektir.

Çocuğunuza karşı ılımlı bir tutum sergileyin ve onu anlamaya çalışın. Devamında ise yalan söylemesinin altında yatan sebeplerini öğrenin. Nedenleri üzerine çocuğunuza yardımcı olun veya profesyonel bir destek alın.

Psikolojik Danışman Can Yurdunuseven

KAYNAKÇA

J, Minibaş. (1998). Yaşadıkça Eğitim-Çocukta Yalan. Ya/Ba Yayınları, İstanbul. 23-26.

J. Marks. (1988).  Çocuklar niçin yalan söyler?  Ya/Ba Yayınları, İstanbul.

N Sargın. (2012). Çocuklarda Ruh Sağlığı. Eğitim Yayınevi. 109-117